محسن تنابنده، بازیگر، نویسنده و کارگردان سینما و تلویزیون ایران، یکی از چهرههای شاخص و محبوب دنیای هنر است که با حضور پررنگ خود در نقشهای گوناگون، توانسته جایگاهی ویژه در دل مخاطبان پیدا کند. تنابنده نه تنها با بازیگری طبیعی و متفاوت خود توجهها را جلب میکند، بلکه با خلاقیت و دقت در انتخاب نقشها، تصویری نسبتا واقعی از انسان و جامعه پیرامونش ارائه میدهد. آثار او معمولاً تلفیقی از طنز، واقعیت اجتماعی و نقدهای ظریف فرهنگی هستند و با اینکه ممکن است بسیاری او را با سریال پایتخت بشناسند اما نقشهای متفاوتی را بازی کرده است. در این مقاله قصد داریم به بررسی بهترین نقشآفرینیهای محسن تنابنده در سینما بپردازیم.
۱۰. محمد رسوال الله
کارگردان: مجید مجیدی
نویسنده: مجید مجیدی، کامبوزیا پرتوی
سال اکران: ۱۳۹۴

فیلم «محمد رسولالله (ص)» اثری تاریخی به کارگردانی مجید مجیدی است که تولید آن بین سالهای ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۳ طول کشید. این فیلم به روایت زندگی پیامبر اسلام از پیش از تولد تا حدود سن دوازدهسالگی میپردازد. از لحاظ تولید، فیلم هزینه نسبتاً زیادی داشته و یکی از پروژههای پرهزینه در سینمای ایران محسوب میشود. محسن تنابنده در این فیلم نقش ساموئل، یک تاجر یهودی را ایفا میکند. این نقش برای او متفاوت است چون معمولاً در آثار ایرانی کمتر دیدهایم که بازیگری نقش یک شخصیت یهودی را بازی کند؛ بنابراین ایفاگری او در این نقش نیازمند مطالعه، تسلط بر لحن و بیان مناسب و تطبیق با گریم ویژه بود. در اجرا، تنابنده با گریم سنگین و تغییرات ظاهری توانست چهرهای متمایز از خودش ارائه دهد که در بدنه فیلم احساس متفاوت آن نقش را منتقل میکرد. هرچند نقش تنابنده ممکن است در متن فیلم کمتر در مرکز توجه باشد، اما حضور او به تقویت فضا و گستردگی شخصیتهای آن دوران کمک کرده است.
۹. ندارها
کارگردان: محمدرضا عرب
تهیهکننده: محمدرضا عب
نویسنده: علیرضا طالب زاده
سال اکران: ۱۳۸۸

فیلم «ندارها» به کارگردانی محمدرضا عرب و نویسندگی علیرضا طالبزاده ساخته شده و در سال ۱۳۸۸ منتشر شد. ژانر اثر اجتماعی / درام است و داستان آن حول سه جوان از طبقه پایین شهر میچرخد که تصمیم میگیرند به سبک «رابین هود» عمل کنند و به عبارتی از کسانی که به نظرشان پولشان حلال نیست میدزدند و آن را به فقرا میدهند. فیلم تلاش میکند به معضلات اجتماعی، فقر، ناامیدی و عدالت ناعادلانه در جامعه بپردازد. در این فیلم، محسن تنابنده در نقش یکی از سه جوان است. یکی از نکات مهم دربارهی بازی تنابنده در این اثر، موضوع کر و لال بودن شخصیت او در برخی بخشهاست؛ به عبارت دیگر، ظخصیت او در فیلم کمی سکوت و محدودیت کلام دارد و این لزوماً ضعف نیست بلکه فرصتی برای بازیگری با نگاه، بدن، سکوت و ارتباط غیرکلامی بوده است و بازی او در این نقش از جنبه تطبیق با محدودیتهای کلامی و انتقال احساسات از طریق تعامل و حضور در صحنه، یکی از نقاط قوت فیلم محسوب میشود.
۷. سه کام حبس
کارگردان: سامان سالور
تهیهکننده: سامان سالور
نویسنده: سامان سالور
سال اکران: ۱۴۰۲

«سه کام حبس» فیلمی در ژانر درام اجتماعی به نویسندگی و کارگردانی سامان سالور است. این اثر روایتگر زندگی زوج جوانی به نام مجتبی (با بازی محسن تنابنده) و نسیم (با بازی پریناز ایزدیار) است. آنان به تازگی صاحب فرزند شدهاند و زندگی سادهای در جنوب تهران دارند. مجتبی ظروف پلاستیکی یکبارمصرف میفروشد و نسیم به ساخت عروسکها و ترشیجات مشغول است. با این حال نسیم درمییابد که مجتبی برای تأمین هزینههای زندگی به معامله مواد مخدر روی آورده بوده و حالا بدهی سنگینی به افراد مرتبط با مواد دارد. از نقدهایی که بر فیلم وارد شده، یکی از نقاط ضعف آن سرعت زیاد در پیش برد داستان و ضعف در توسعه شخصیتها است و با اینکه بازی تنابنده در این نقش یکی از نقاط جذاب فیلم است اما مشکلات فیلم مانع از شکوفایی کامل نقش او میشوند. به هر حال، نقش مجتبی فرصتی بود برای تنابنده تا وارد حوزه نقشهایی با پیچیدگی روانی و بحرانهای اقتصادی شود.

۶. فراری
کارگردان: علیرضا داوود نژاد
تهیهکننده: جهانگیر کوثری
نویسنده: کامبوزیا پرتوی
سال اکران: ۱۳۹۶

فیلم «فراری» یکی از آثار مهم اجتماعی/درام سینمای ایران است. داستان فیلم درباره دختری نوجوان به نام گلنار است که از شهرستان به تهران میآید با این آرزو که با یک ماشین فراری عکس یادگاری بگیرد و آن را در شبکههای اجتماعی منتشر کند. در مسیر رسیدن به این آرزو، گلنار با واقعیتهایی روبرو میشود و رویاهایی که در ذهن داشته با زندگی شهری و مشکلاتش تفاوت دارد. نادر، با بازی محسن تنابنده، راننده آژانسی است که گلنار را هنگام آمدن به تهران همراهی میکند و نقش یک راهنما برای نزدیک شدن به واقعیتها را برای گلنار بر عهده دارد. تنابنده برای نقشآفرینی خوب خود موفق شد تا سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را کسب کند و بیشتر مورد توجه قرار گیرد. همچنین به طور کلی توانایی تنابنده در ایفای نقش شخصیتی که به عنوان بخشی از واقعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه زندگی میکند و در تصاد با تجملگراییای است که گلنار به دنبال آن است، جای تحسین دارد.

۵. هفت دقیقه تا پاییز
کارگردان: علیرضا امینی
تهیهکننده: سید جمال ساداتیان
نویسنده: محسن تنابنده
سال اکران: ۱۳۸۹

فیلم «هفت دقیقه تا پاییز» از کارگردان علیرضا امینی است و فیلمنامهاش را محسن تنابنده نوشته است. از بازیگران اصلی فیلم میتوان به هدیه تهرانی، حامد بهداد، خاطره اسدی و محسن تنابنده اشاره کرد. فیلم در مورد خانوادهای شامل مریم (خاطره اسدی) و فرهاد (حامد بهداد) است که به دلیل اتفاقات دلخراشی در آستانه فروپاشی زندگیشان قرار دارند. این حادثه زندگی شخصیتها را زیر و رو میکند و باعث میشود بسیاری از روابط، احساسات و رازها آشکار شوند. فیلم به موضوعاتی چون خانواده، فقدان و اختلافات درونی میان انسانها میپردازد. در جشنواره فیلم فجر، محسن تنابنده به خاطر نقش خود در این فیلم سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را به دست آورد. از آنجایی که تنابنده نویسنده داستان هم بوده، او ارتباط عمیقی با شخصیت خود دارد و درک خوبی از انگیزهها و زوایای درونی او منتقل میکند.
۴. قهرمان
کارگردان: اصغر فرهادی
تهیهکننده: الکساندر مالگی، اصغر فرهادی
نویسنده: اصغر فرهادی
سال اکران: ۱۴۰۰

«قهرمان» فیلمی اجتماعی به کارگردانی اصغر فرهادی است. شخصیت اصلی فیلم رحیم است (با بازی امیر جدیدی) که به خاطر بدهیهایی در زندان به سر میبرد. رحیم دو روز مرخصی زندان میگیرد و تلاش میکند رضایت شاکیاش را جلب کند تا بتواند آزاد شود. محسن تنابنده نقش بهرام را بازی میکند، که طلبکار رحیم است. بهرام در داستان، نمادی از طلبکاران در جامعه است. نقش او مهم است چون فشار اقتصادی و اخلاقی داستان را تقویت میکند. بدهی رحیم به او، نقطه شروع مشکل اصلی است و تعامل رحیم با بهرام بخش مهمی از تنش داستان را شکل میدهد. بهرام شخصیتی است که رفتار او دارای جنبههای انسانی و منافع شخصی است. این امر فرصت خوبی به تنابنده داده تا بازی نسبتا پیچیدهای ارائه کند.

۳. استشهادی برای خدا
کارگردان: علیرضا امینی
تهیهکننده: سعید حاجیمیری
نویسنده: محسن تنابنده، علیرضا امینی
سال اکران: ۱۳۸۶

فیلم «استشهادی برای خدا» به کارگردانی علیرضا امینی و نویسندگی محسن تنابنده، در سال ۱۳۸۶ پخش شد. داستان در مورد راهبان قدیمی قطار است که در روزهای پایانی زندگیاش به روستای زادگاه خود بازمیگردد. او در تلاش است تا با جبران اتفاقات گذشته و طلب حلالیت از اهالی روستا، آسودهتر از دنیا برود. محسن تنابنده در نقش شیخ محمد، روحانی مهربانی است که در بازسازی خانه راهبان و جمعآوری امضا از مردم برای او کمک میکند. محسن تنابنده برای بازی در این فیلم برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد از جشنواره فیلم فجر شد و بازی درخشانی در نقش یک شخصیت فرعی ارائه داد.
۲. شکست همزمان بیست استخوان
کارگردان: جمشید محمودی
تهیهکننده: نوید محمودی
نویسنده: جمشید محمودی
سال اکران: ۱۳۹۸

فیلم «شکستن همزمان بیست استخوان» به کارگردانی جمشید محمودی و تهیهکنندگی نوید محمودی، در سال ۱۳۹۸ عرضه شد. این فیلم نماینده سینمای افغانستان در نود و یکمین دوره جوایز اسکار بود. همچنین، در جشنوارههای بینالمللی موفقیتهایی کسب کرد. در این فیلم، عظیم (محسن تنابنده)، پناهندهای افغان است که در شهرداری تهران مشغول به کار است تا بتواند به خانوادهاش کمک کند. او در تلاش است تا مادر و برادرش را به صورت قاچاقی به آلمان بفرستد. محسن تنابنده در نقش عظیم، کاراکتری درونگرا و با چهرهای خسته و غمگین، بازی میکند. او با استفاده از نگاههای سنگین، حرکتهای آهسته و مکثهای طولانی، احساسات پیچیدهای همچون شرمندگی، خستگی و غربت را به خوبی منتقل میکند. این بازی دقیق و ظریف، تحسین منتقدان را برانگیخت و جوایزی همچون بهترین بازیگر مرد جشنواره هند و استرالیا را به همراه داشت.

۱. جنگ جهانی سوم
کارگردان: هومن سیدی
تهیهکننده: هومن سیدی
نویسنده: هومن سیدی، آرین وزیردفتری، آزاد جعفریان
سال اکران: ۱۴۰۲

فیلم «جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی، نقشآفرینی محسن تنابنده را در نقش شکیب، کارگری روزمزد، به نمایش میگذارد. شکیب پس از از دست دادن خانوادهاش در زلزله، در پروژهای سینمایی به عنوان بدل هیتلر انتخاب میشود. این انتخاب به تدریج او را درگیر هویت و رفتارهای مشابه هیتلر میکند. بازی تنابنده در این نقش، تحول شخصیت شکیب را به خوبی نشان میدهد. او با استفاده از زبان بدن، نگاه و گریم، تغییرات درونی شخصیت را به تصویر میکشد. این نقشآفرینی باعث شد تنابنده جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره ونیز را دریافت کند شخصیت شکیب که از فردی ساده و بیگناه به موجودی خطرناک تبدیل میشود، نشاندهنده آسیبپذیری انسان در برابر شرایط اجتماعی و روانی است.

2 پاسخ
چه خوب بودش، نبود؟
بله واقعا عالی بودش جون بخش مقالات هم تموم کردیم که خارقالعاده هستش.